ววน. เผยนวัตกรรมทางรอด ‘สึนามิ’ หวังทุกภาคส่วนร่วมลดความเสี่ยง

ววน. กางแผนงานวิจัยมุ่งนวัตกรรมทางรอดจากสึนามิ ชี้อนาคตต้องวางแผนรับมือภัยพิบัติเพื่อลดความเสี่ยงและผลกระทบจากภัยพิบัติทางธรรมชาติ โดยทำงานเชื่อมกับชุมชนไปจนถึงระดับนโยบาย ให้ทุกภาคส่วนร่วมคิดร่วมทำ เพื่อให้งานวิจัยตอบโจทย์ความต้องการของสังคมและนำไปใช้ประโยชน์ได้อย่างแท้จริง ขณะที่นักวิจัยย้ำสิ่งสำคัญต้องมีระบบเตือนภัยและการอพยพที่ดี

ดร.วิภารัตน์ ดีอ่อง ผู้อำนวยการ สำนักงานการวิจัยแห่งชาติ (วช.) เป็นประธานเปิดเวทีเสวนาวิชาการ “จากงานวิจัยและนวัตกรรม…สู่ทางรอดภัยสึนามิ” ซึ่ง วช. เป็นเจ้าภาพร่วมกับสำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (สกสว.) และศูนย์วิจัยแผ่นดินไหวแห่งชาติ อันเป็นกิจกรรมหนึ่งของงานรำลึก 20 ปี เหตุการณ์สึนามิในมหาสมุทรอินเดีย ระหว่างวันที่ 26-27 ธันวาคม 2567 ณ จังหวัดพังงา จัดโดยกรมป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย (ปภ.) กระทรวงมหาดไทย ร่วมกับหน่วยงานภาคีเครือข่าย

วช. ตระหนักถึงภัยพิบัติธรรมชาติทุกประเภท จึงริเริ่มงานพัฒนากำลังคนและศูนย์เชี่ยวชาญด้านแผ่นดินไหว เพื่อทำงานร่วมกันแบบสหวิทยาการที่หลากหลาย เพื่อสร้างขีดความสามารถของกำลังคนและงานวิจัยที่เกี่ยวข้องกับแผ่นดินไหวและภัยพิบัติต่าง ๆ ให้ทัดเทียมนานาชาติ รวมถึงการใช้ประโยชน์จากงานวิจัยและนวัตกรรมเพื่อป้องกันและบรรเทาภัยพิบัติ ที่จะส่งผลกระทบต่อเศรษฐกิจ สังคมและสิ่งแวดล้อม การเสวนาในครั้งนี้จึงหวังว่า จะเกิดการเตรียมความพร้อมรับมือภัยพิบัติผ่านผลงานวิจัยและนวัตกรรม และสร้างความร่วมมือระหว่างหน่วยงาน เพื่อให้มั่นใจว่าจะลดความเสี่ยง ผลกระทบ และบรรเทาภัยพิบัติได้อย่างมีประสิทธิภาพ

ศ.ดร.จักรพันธ์ สุทธิรัตน์ รองผู้อำนวยการ สกสว. กล่าวถึงบทบาทวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (ววน.) กับภัยพิบัติสึนามิว่าแผนด้าน ววน. 2566-2570 มียุทธศาสตร์การวิจัยเพื่อยกระดับสังคมและสิ่งแวดล้อมให้พัฒนาอย่างยั่งยืน แก้ไขปัญหาท้าทายและปรับตัวได้ทันต่อพลวัตการเปลี่ยนแปลงของโลก โดยมุ่งพัฒนานโยบายและต้นแบบเพื่อลดความเสี่ยงและผลกระทบ ที่เกิดจากภัยพิบัติทางธรรมชาติและการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ซึ่ง ววน. ไม่สามารถทำงานตามลำพังได้ ต้องบูรณาการร่วมกันกับทุกภาคส่วน เพื่อใช้ประโยชน์จากงานวิจัยและยกระดับชุมชนท้องถิ่น โดยงบประมาณโครงการด้านภัยพิบัติทางธรรมชาติที่เสนอขอผ่านกองทุน ววน. ระหว่างปี 2563-2567 พบว่า มีทุนวิจัยเชิงกลยุทธ์ที่เน้นการป้องกันสึนามิรวม 17.528 ล้านบาท แต่ยังขาดงานวิจัยในประเด็นการบรรเทาปัญหาและการฟื้นฟูเยียวยา “ในอนาคตกองทุน ววน. จะทำงานเชื่อมกับชุมชนไปจนถึงระดับนโยบาย เพราะต้องการให้ทุกภาคส่วนมีส่วนร่วมตั้งแต่คิดโจทย์จากผู้ใช้ประโยชน์เพื่อทำวิจัย ให้ตอบโจทย์ความต้องการของสังคมและนำไปใช้ประโยชน์อย่างแท้จริง”

ศ.ดร.เป็นหนึ่ง วานิชชัย ผู้อำนวยการ ศูนย์วิจัยแผ่นดินไหวแห่งชาติ ย้ำว่าความพร้อมรับมือภัยพิบัติสึนามิสำหรับประเทศไทย สิ่งสำคัญคือ ระบบเตือนภัยที่จะต้องพัฒนาอย่างต่อเนื่องและมีความร่วมมือกับประเทศต่าง ๆ ในระดับภูมิภาค รวมถึงมาตรการอพยพหนีภัยโดยต้องฝึกซ้อมภายใต้สถานการณ์ที่เหมาะสม ซึ่งผู้แทน ปภ. แจ้งว่าในปี 2567 ได้รับงบประมาณจัดทำการส่งข้อความเตือนภัยจากโทรศัพท์มือถือไปยังประชาชนในพื้นที่ คาดว่าจะเปิดให้บริการได้ในเดือนกรกฎาคม 2568

ผศ.ดร.ปานนท์ ลาชโรจน์ เลขานุการศูนย์วิจัยแผ่นดินไหวแห่งชาติ กล่าวถึงแผนที่เสี่ยงภัยและกระบวนการอพยพ เครื่องมือสู่ทางรอดภัยพิบัติสึนามิว่า ปัญหาหลักคือการปรับปรุงกระบวนการอพยพที่ยังไม่ดีพอ และต้องเฝ้าระวังตั้งแต่ทะเลอันดามันจนถึงฝั่งตะวันตกของเมียนมา เพราะอาจเกิดคลื่นสึนามิสูง 9 เมตร บริเวณพังงาเช่นเดิม อีกทั้งยังห่วงเรื่องขาดการบำรุงรักษาอาคารหลบภัย ซึ่งในต่างประเทศ เช่นที่ญี่ปุ่นสร้างอาคารอเนกประสงค์เพื่อทำกิจกรรมต่าง ๆ ไม่บังคับให้เรียนรู้ แต่ปลูกฝังให้เกิดสภาพแวดล้อมที่บูรณาการกับชีวิตประจำวันและฝึกให้ช่วยเหลือตัวเองได้

ผศ.ปัญจพาณ์ สุขโข แกนนำนักศึกษาพยาบาลจิตอาสา สถาบันการพยาบาลศรีสวรินทิรา สภากาชาดไทย เผยถึงการให้ความรู้ด้านภัยพิบัติให้เกิดการเรียนรู้และใช้ประโยชน์เพื่อเตรียมรับมือสึนามิ ภายใต้โครงการการพัฒนารูปแบบการเตรียมพร้อมรับแผ่นดินไหวเชิงรุกอย่างยั่งยืนในพื้นที่เสี่ยงของประเทศ โดยแบ่งเป็น 3 ระยะ คือ

1) พัฒนาศักยภาพแกนนำแบบมีส่วนร่วม เช่น สร้างโปรแกรมหลักสูตรเตรียมพร้อมรับมือกับแผ่นดินไหวสำหรับแกนนำชุมชน เน้นการเอาตัวรอด เตรียมพร้อมรับแผ่นดินไหว ปฐมพยาบาลทางกายและใจ สถานการณ์จำลอง และแผนเตรียมพร้อมรับ

2) พัฒนาแผนการเตรียมพร้อมแผ่นดินไหวโดยแกนนำสู่ภาคประชาชน

3) ประเมินการใช้หลักสูตรสร้างต้นแบบเตรียมความพร้อมรับมือกับแผ่นดินไหว

นอกจากนี้ยังถ่ายทอดความรู้จากงานวิจัยเพื่อการใช้ประโยชน์ สร้างความมั่นคงและเข้มแข็งด้านการจัดการภัยพิบัติ โดยมีโรงเรียนในพื้นที่เสี่ยงแผ่นดินไหวและได้รับผลกระทบจากสึนามิ แกนนำครูและนักเรียนเป็นกลุ่มตัวอย่าง เพื่อสร้างความรู้และทักษะในการเตรียมพร้อมรับมือ และแผนเตรียมพร้อมรับแผ่นดินไหวในโรงเรียน รวมทั้งโครงการพัฒนาเยาวชนเตรียมพร้อมรับสาธารณภัย รำลึก 20 เหตุการณ์สึนามิ ณ จังหวัดพังงา ความรู้เกี่ยวกับการเอาตัวรอด การช่วยเหลือผู้อื่น สื่อสารและแผนเตรียมพร้อมรับ การรับรู้ความสามารถของตนเอง

อนึ่ง รองผู้อำนวยการ สกสว. และคณะ ได้ร่วมพิธีเปิดและรำลึกถึงผู้สูญเสีย โดยมี คุณซาบีดา ไทยเศรษฐ์ รมช.มหาดไทย เป็นประธาน รวมถึงร่วมกิจกรรมแลกเปลี่ยนเรียนรู้กับชุมชนในพื้นที่ ณ บริเวณสวนอนุสรณ์สึนามิบ้านน้ำเค็ม ชุมชนบ้านน้ำเค็ม และเยี่ยมชมพิพิธภัณฑ์สึนามิบ้านน้ำเค็มด้วย